اگر چه آب به عنوان مایه حیات شناخته شده اما حضور آلایند ه های شیمیایی و بیولوژیکی قادر است کیفیت آن را برای شرب نامطلوب ساخته و حتی باعث بروز بیماری های خطرناک از جمله سرطان در انسان ها گردد .
بهره مندی از آب آشامیدنی سالم و کافی از حقوق اولیۀ انسان ها در کلیۀ جوامع بوده و جزء شاخص های توسعه یا فتگی محسوب می شود.
آبی که تحت تصفیه شهری قرار گرفته، حاوی عناصر خطرناکی می باشد که برای سلامتی به شدت مضرر هستند .
در لیست زیر مواردی از عناصر خطرناک موجود در آب بیان شده است.که در این آموزش به آن خواهیم پرداخت.
کلر
نمک ها و فلزات سنگین
نیترات
آرسنیک
سرب
حشره کش ها
زنگ آهن
الودگی میکروبی و باکتریایی
کلر
تصفیه‌خانه‌های آب شرب جهت مبارزه با آلودگی‌ها با اضافه کردن مقداری کلر که ارزان‌ترین و قابل دسترس‌ترین آنتی‌اکسیدان است، میکروب‌ها و ویروس‌ها را در شرایطی خاص (نه به طور کامل) از بین می‌برند.
هنگامی که کلر به عنوان گندزدائی کننده در تصفیه آب به کار می‌رود، در اثر ترکیب کلر با مواد آلی مثل اسید هیومیک تولید تری‌هالومتان‌ها THMs یا هالوفرم‌ها را می‌نماید، تری‌هالومتان‌های اصلی عبارتند از: کلروفرم (CHCL3)، برمودی کلرومتان (CHBrCL2)، دی‌برموکلرومتان (CHBr2CL) و برموفرم (CHBr3). شواهدی در دست است که این ترکیبات خاصیت سرطان‌زائی دارند، که برای سلامتی انسان‌ها جداً زیان‌بخش تشخیص داده شده‌اند.
در شکل تصفیه آب به‌صورت رایج این‌گونه مواد همچنان در آب باقی می‌مانند و کلر اضافی باقی‌مانده نیز اثر زیان‌آور خود را بر سلامتی انسان‌ها وارد می‌سازد.
در هر حال تصفیه‌های اولیه تأثیر زیادی در رابطه با مقابله با آلودگی شیمیائی و عناصر محلول در آب نمی‌توانند انجام دهند. فلزات مضر و نمک‌های زیان‌آور همچنان از طریق آب آشامیدنی وارد بدن انسان‌ها می‌گردند و اثرات تخریبی خود را به‌جای خواهند گذاشت.
نمک ها و فلزات سنگین
آب حاوی محلول نمک‌ها و فلزات زیان‌آور، که میزان آن با رسانایی الکتریکی و مجموع جامدات محلول، مشخص می‌گردد،
متابولیسم سلولی و سوخت و ساز سلولهای بدن انسان را تحت تأثیر قرار می‌دهد و دررسیدن غذا و اکسیژن کافی به نسوج و بافتهای بدن اختلال ایجاد می‌نماید. این اختلال به‌صورت خستگی مفرط، ناراحتی‌های پوستی، ضعف در عضلات بدن، سردرد و… ظاهر می‌گردد.
مواد زائد آب در سیستم گردش خون به‌صورت رسوباتی در جداره رگ‌ها باقی می‌مانند و موجب تصلب شرائین، فشار خون، کاهش کارائی کلیه‌ها و کاهش ترشحات مفید غدد بدن و نهایتاً سکته‌های قلبی، مغزی و سایر عوارض خطرناک می‌گردند.
نیترات
نیترات بدون رنگ ،بدون بو و بدون طعم بوده و در آبهای آشامیدنی بدون آزمایش قابل تشخیص نمیباشد لذاپیشنهاد می گردد، آب مصرفی گروه سنی کودکان ، زنان باردار،مادران شیرده و سالمندان آزمایش ونیترات آن محاسبه گردد.
گروه ها ی مذکور جز ء گروه های در معرض خطرآلودگی آب به نیترات و نیتریت هستند.نیترات بطور طبیعی در حدغلظت کمتر از حد مجاز ، در آبهای آشامیدنی و آبهای زیرزمینی وجود دارد .
آزمایش اولیه ، برای تعیین میزان نیترات منابع آب ضروری است . خطر اولیه نیترات در آبهای آشامیدنی زمانی اتفاق میافتد که در دستگاه گوارش فرم نیترات به نیتریت تبدیل شود .نیتریت باعث اکسید شدن آهن موجود در هموگلوبین گلبولهای قرمز شده ونهایتا نمی تواند اکسیژن را با خود حمل کند،به این حالت متهموگلوبینمیا گویند (بعضی آن را بعنوان سندرم کودکان آبی شناخته اند) در صورت عدم حضور اکسیژن ، سلولهای بدن ممکن است بمیرند ویا پوست کبود شود.
اطلاعات بیشتر را در منبع خبر مشاهده نمایید .
آرسنیک
آرسنیک از جمله آلاینده های شیمیایی است که می تواند در آب حضور داشته و از طریق آشامیدن وارد بدن انسان ها شده و عوارض بهداشتی و سلامتی خود را ایجاد نماید.
این عنصر به طور گسترده ای در محیط زیست توزیع شده و از نظر فراوانی، بیستمین عنصر پوسته ای و نسبتاً کمیاب است و فراوانی کلی آرسنیک در پوسته زمین ۲ برآورد شده است . بر خلاف اغلب آلایند ه های زیست محیطی، اطلاعات ppm 1/5 تا گسترده ای در خصوص آرسنیک غیر آلی و تماس انسانی وجود دارد.
اثرات بهداشتی ناشی از مواجهه با آرسنیک شامل بروز بیمار یهای مختلف ازجمله بیمار ی های پای بیماری عروق محیطی، فشار خون بالا، سرطان های داخلی (شش، مثانه و ،(BFD) سیاه کلیه) آترواسکلروزیس قلبی و ضایعات پوستی شامل کراتوزیس، هیپر پیگمانتاسیون و .[ هیپو پیگمانتاسیون و در نهایت سرطان پوست است .
بر اساس این موضوع حضور آرسنیک در آب آشامیدن ی، اثرات و عوارض نامطلوب بهداشت ی حاصل از آن بر رو ی سلامت انسان ها و رو ش های حذف آن از آب آشامیدنی مسئله ای است که ذهن بسیار ی از دانشمندان و محققان را در کشورها ی مختلف دنیا طی قرن گذشته و حاضر بخود جلب نموده است.
تعداد قابل توجه مقالات منتشر شده در منابع مختلف علمی م یتواند گواهی براین امر باشد. تحقیقات انجام شده و شواهد موجود نشان می دهد که در داخل کشور در برخی از مناطق شهری و روستائی کشور مشکل حضور آرسنیک در آب آشامیدنی از زما ن های گذشته وجود دارد که سلامت تعداد قابل توجهی از هموطنان را به خطر انداخته است
منبع : کتاب آرسنیک در آب شرب – نویسندگان: دکتر محمد مسافری،دکتر سعید دستگیری –ISBN: ۹۷۸-۹۶۴-۸۹۴۱-۸۸-۳
سرب
وجود سرب در آب آشامیدنی، در اثر عبور آب از لایه سرب و روی دار و یا قرار گیری سفره آب زیرزمینی در مجاورت توده های حاوی سرب و روی می باشد، که باعث آلودگی سفره های آب زیرزمینی به بعضی از عناصر سنگین می گردد.
نوشیدن این آب اثرات زیانباری را بر بدن وارد می اورد، در این مطالعه به بررسی بعضی از اثرات آن اشاره گردیده است. میزان جذب ریوی سرب ۴۰ درصد می-باشد، به طوری که سرب جذب شده وارد خون شده و پس از ورود به بافتهای نرم و استخوان باعث فرایند تجمع سرب در استخوان می گردد، که به مسمومیت دراز مدت آن سارتونیزم (Sarturnism) می نامند.
این فلز سنگین قابلیت عبور از جفت را دارد و پس از ورود به جنین در مقادیر بالا به عنوان سم متابولیک در خون کودکان باعث عقب ماندگی ذهنی آنها می گردد.
سرب باعث کند شدن تجزیه مواد آلی توسط باکتریهای هترتروف می شود، که نشان داده است ماهی های در آب دارای بیش از ۰.۳ میلیگرم در لیتر سرب قادر به ادامه حیات نیستند،
البته افزایش سختی آب و طول مدت تماس با سرب این اثر سمی را کمتر می کند. میزان بالای سرب باعث اختلال در سیستم عصبی و در سیستم گردش خون (که باعث بالا رفتن فشار خون می گردد) و همچنین باعث اختلال در سیستم کلیوی و آسیب های مغزی مانند آنسفالوپاتی حاد می گردد، همچنین می تواند باعث خورندگی سیستم انتقال آب خانگی و فرسایش نهشته های طبیعی گردد. تغییر در میزان روی باعث مسمومیت و کم-خونی می گردد،
همچنین می تواند باعث بیماریای مختلفی از جمله کوتوله-شدن، از دست دادن قدرت تشخیص مزه و ناهنجاریهای غدد و دیر بهبودی زخمها گردد .
برای کسب اطلاعت بیشتر به منبع خبر مراجعه نمایید .
حشره کش ها در آب
حشره کش های متداول در بازار، دارای بیش از ۶۰۰ ترکیب شیمیای مختلف هستند. استفاده از این حشره کشها یکی از دلایل اصلی آلوده شدن اتمسفر و خاک زمین است.
این ترکیبات پس از بارندگی ها، به سفره های آب زیرزمینی نفوذ می کنند و سر از چاههای تامین آب شرب در می آورند.چ
شناسایی این ترکیبات در آب آشامیدنی نیازمند تجهیزات پیشرفته آزمایشگاهی است. وجود این ترکیبات در آب آشامیدنی باعث اختلالات تنفسی، آسیب های عصبی و سرطان خصوصا در نوزادان و کودکان که سیستم ایمنی بدن آنها ضعیف تر است می شود.
زنگ آهن در آب آشامیدنی
معضل دیگر در شهرهای دنیا، شبکه لوله کشی فرسوده و پوسیده است. این شبکه ها باعث می شوند که آب آشامیدنی، دارای زنگ آهن و رسوبات جدا شده از سیستم های قدیمی باشد. پوسیدگی لوله ها باعث می شود که خاک، گل، شن و ماسه وارد آب آشامیدنی شهرها شود و سلامتی شهروندان را با مشکل مواجه سازد.
آلودگی میکروبی و باکتریایی
یکی از راه های مهم انتقال بیماری به انسان آب آلوده می باشد. سوابق نشان می دهد که در جوامع شهری آب آشامیدنی آلوده بیشترین همه گیری بیماری هایی نظیر التور را به دنبال داشته است.
با استفاده گسترده ای که امروزه از شبکه توزیع آب آشامیدنی شهری می شود، کنترل کیفیت آب شبکه توزیع ضرورت می یابد؛
بررسی آلودگی آب در کرمانشاه
لذا به منظور تعیین آلودگی میکروبی آب آشامیدنی شبکه توزیع آب شهر کرمانشاه در سال های ۷۸-۱۳۷۷ این بررسی انجام گرفت.
تحقیق به روش توصیفی صورت گرفت. نمونه های آب بر اساس هر ۵۰۰۰ نفر یک نمونه در ماه برداشت و مطابق استاندارد آب آشامیدنی ایران طبقه بندی شدند.
نمونه ها از ۲۰ کانون در سطح شهر کرمانشاه از سطح شبکه توزیع آب شهر گرفته شدند. نحوه آزمایش های میکروبی به روش آزمایش احتمالی و تکمیلی بود. طبق تعریف هر گونه آب ضدعفونی شده ای که در داخل شبکه توزیع وارد می شود، بایستی دارای MPN=0 باشد، در غیر این صورت آب نامطلوب و آلوده به حساب می آید.
نتایج با استفاده از آمارهای توصیفی ارایه گردید.
در کل تعداد ۳۰۸۷ نمونه در سال ۱۳۷۷ و ۳۹۰۲ نمونه در سال ۱۳۷۸ از سطح شبکه توزیع آب شهر کرمانشاه برداشت شد. یافته های آزمایشگاهی حضور اشرشیاکلی، انتروباکتر، سیتروباکتر، کلبسیلا و پسودوموناس را در نمونه های آلوده نشان داد.
تعداد نمونه های آلوده در سال های ۱۳۷۷ و ۱۳۷۸ به ترتیب ۸۵ و ۸۶ نمونه بود. متوسط درصد آلودگی در سال ۱۳۷۷ برابر ۲.۷ و در سال ۱۳۷۸ معادل ۲.۲ بود. آلوده ترین ماه در سال ۱۳۷۷ ماه شهریور با ۷.۲ درصد و در سال ۱۳۷۸ ماه خرداد با ۵.۶ درصد آلودگی میکروبی در نمونه ها بوده است.
نتیجه
آلودگی دائمی در نقاط مختلف شبکه توزیع آب شهر و حضور کلیفرم های گرماپای در نمونه های آب آشامیدنی نشان دهنده آلودگی های مدفوعی در شبکه توزیع آب آشامیدنی شهر کرمانشاه است.
درصد آلودگی در دو سال تحقیق تقریبا برابر بوده است. به نظر می رسد که عیوب شبکه توزیع (احتمال شکستگی لوله یا کاهش فشار) باعث این آلودگی شده باشد. پیشنهاد می شود برای کاهش و حذف آلودگی، شبکه قدیمی توزیع آب بازسازی شود.
